Astronomen delen eerste foto van enorm zwart gat in de Melkweg – IT Pro – Nieuws

De Event Horizon-telescoop heeft opnieuw een foto van een zwart gat gemaakt. Ditmaal heeft de telescoop het enorme zwart gat vastgelegd dat zich bevindt in het midden van ons eigen sterrenstelsel, de Melkweg.

Het nieuw vastgelegde zwarte gat heet Sagittarius A*, of Sgr A*, en bevindt zich op ongeveer 26.000 lichtjaar van de aarde. Astronomen van de European Southern Observatory en de Amerikaanse National Science Foundation schatten dat het zwarte gat daarmee vanaf de aarde even groot lijkt als een donut op de maan. De massa van Sagittarius A* is echter ongeveer vier miljoen keer zo groot als die van de zon.

Wetenschappers vermoedden al jaren dat er een enorm zwart gat is in het centrum van de Melkweg. Zwarte gaten kunnen echter niet direct gezien worden, omdat ze geen licht uitstralen. Om het zwarte gat vast te leggen, werd daarom opnieuw gebruikgemaakt van de Event Horizon-telescoop. Die EHT legde in 2019 ook al het zwarte gat M87 vast, dat zich op 55 miljoen lichtjaar van de aarde bevindt.

De telescoop legt eigenlijk niet het zwarte gat zelf vast. In plaats daarvan toont de foto een soort silhouet van het zwarte gat, omringd door een oranje ‘ring’ van licht. Het zwarte gat is namelijk omringd door deeltjes die door het zwarte gat worden opgeslokt. Deze deeltjes worden verhit terwijl ze naar het zwarte gat toe razen, waardoor ze oplichten. De afbeelding toont hierdoor in feite een ‘schaduw’ van Sgr A*, omringd door het licht dat door het zwarte gat wordt opgeslokt.

Het vastleggen van het zwarte gat ging niet gemakkelijk, vanwege zijn afstand tot de aarde. Een enkele telescoop zou de omvang van de aarde moeten hebben om dit te bereiken. In plaats daarvan kwamen wetenschappers met een alternatief. De Event Horizon-telescoop bestaat in feite uit een scala aan radiotelescopen die over vijf verschillende continenten zijn verspreid. Die telescopen werken samen om hetzelfde object waar te nemen en functioneren daarmee als één grote telescoop.

De telescoop observeerde Sagittarius A* verspreid over verschillende nachten in april 2017, waarbij ‘vele uren achter elkaar’ data werd verzameld. Dat is volgens wetenschappers vergelijkbaar met het gebruik van een lange belichtingstijd op een camera. Vervolgens werden alle beelden gecombineerd tot een ‘gemiddelde’ van alle vergaarde beelden.

Dat bleek lastiger dan bij het eerder getoonde M87-zwarte gat. Sgr A* ligt dichter bij de aarde, maar is ook kleiner en minder actief. Bovendien toonde de lichtring die het zwarte gat omcirkelt, vreemde flaring, waardoor het uiterlijk van Sagittarius A* van minuut tot minuut kon verschillen. “Een beetje zoals proberen een duidelijke foto te nemen van een puppy die snel achter zijn staart aanzit”, schrijft EHT-onderzoeker Chi-kwan Chan.

In totaal werkten 300 onderzoekers van 80 verschillende instituten samen om de Event Horizon Telescope in te kunnen zetten. De wetenschappers hebben vijf jaar lang gewerkt om de gegevens van de telescoop te combineren en analyseren met behulp van supercomputers. Dat vergde in totaal 100 miljoen ‘cpu-uren’. De astronomen hebben zes papers over hun bevindingen gedeeld, die zijn gepubliceerd in The Astrophysical Journal Letters.